Czym jest zolpidem?
Zolpidem to silny lek pierwszego rzutu, stosowany w krótkotrwałym leczeniu bezsenności. Jest agonistą receptorów GABA-ergicznych i należy do niebenzodiazepinowych leków nasennych. W przeciwieństwie do benzodiazepin jest on wysoce selektywny wobec podjednostki α1 GABA A, przez co działa głównie nasennie, a jego działania przeciwlękowe i przeciwdrgawkowe są znaczne słabsze niż w przypadku benzodiazepin. Mimo że jest dostępny tylko i wyłącznie z przepisu lekarza, to niejednokrotnie jest nadużywany przez pacjentów ze skłonnościami do uzależnień lub z zaburzeniami psychicznymi. W Polsce zarejestrowanych jest wiele preparatów zawierających zolpidem, m.in.: Apo-Zolpin, Hypnogen, Nasen, Noxizol, Onirex, Polsen, Sanval, Stilnox, Zolpic, Zolpidem Genoptim, ZolpiGen czy Zolsana [1].
Uzależnienie od Zolpidemu
Aby zrozumieć problem nadużywania zolpidemu i sposób, w jaki należy go odstawić, trzeba zrozumieć zjawisko uzależnienia obserwowane podczas przyjmowania tego leku. Może ono być widoczne już nawet po miesiącu stosowania zolpidemu (z reguły po pierwszych kilku, maksymalnie kilkunastu miesiącach). Na uzależnienie wpływ mają również inne leki, które łączą się z podjednostką CYP3A4 cytochromu P450 (np. leki z grupy SSRI, jak fluwoksamina czy fluoksetyna. Gdy stężenie zolpidemu we krwi będzie podwyższone, pacjent może obserwować efekty euforyczne i anksjolityczne, co powoduje efekt uzależniający. Badania wskazują, że do wystąpienia uzależnienie wystarczyła nawet dawka 80-120 mg na dzień [2,3].
Czy kobiety częściej uzależniają się od zolpidemu?
- statystycznie kobiety częściej mają zaburzenia snu, przez co częściej od mężczyzn sięgają po leki nasenne;
- również więcej kobiet jest uzależnionych od zolpidemu, w szczególności dotyczy to pań w średnim i podeszłym wieku;
- jest to związane m.in. z tym że przy tej samej dawce leku kobiety mogą mieć nawet 50% wyższe jego stężenie we krwi, w związku z jego farmakokinetyką;
- z kolei antykoncepcja doustna stosowana przez kobiety skraca działanie zolpidemu i obniża jego stężenie we krwi, co może zachęcać kobiety do jego częstszego stosowania [3].
Jak odstawić zolpidem?
- nie powinno się robić tego samodzielnie, najlepiej zmniejszać stopniowo dawki pod kontrolą lekarza;
- u osób uzależnionych konieczna może być detoksykacja np. przy pomocy benzodiazepiny o długim okresie półtrwania, takiej jak diazepam;
- warto zadbać o odpowiednie wsparcie psychologiczne dla osoby odstawiającej zolpidem (pomoc może być szczególności potrzebna, by poradzić sobie z lękiem czy stanami obniżonego nastroju);
- warto również poinstruować takiego pacjenta o behawioralnych sposobach leczenia zaburzeń snu [2,3].
Efekt odstawienia zolpidemu
Pacjent uzależniony od zolpidemu, w przypadku jego nagłego odstawienia, jest narażony na efekt odstawienia. Mogą pojawić się takie objawy jak nadmierne pobudzenie, bóle i zawroty głowy, drażliwość, napięcie, lęki, mogą też powrócić nasilone objawy, na które został przepisany zolpidem. Z tego względu nie wolno pod żadnym pozorem samodzielnie przerywać terapii, a jego odstawienie przeprowadzić pod kontrolą lekarza [1,3].
Podsumowanie
Samodzielne odstawienie zolpidemu nie jest najlepszym pomysłem. Niektórzy uzależnieni pacjenci potrafią przyjmować bardzo duże dawki leku, co może skutkować nawet groźnym dla zdrowia, efektem odstawienia. Związane jest to m.in. z efektem tolerancji, który polega tym, że do wywołania takiego samego efektu farmakologicznego, potrzebne są coraz większe dawki danej substancji.
Dlatego cały proces odstawienia powinien być przeprowadzony pod ścisłą kontrolą lekarza, a w przypadku silnych uzależnień warte rozważenia są terapie w specjalnych ośrodkach. Detoks i leczenie uzależnienia od zolpidemu polega na powolnym, stopniowym zmniejszaniu jego dawki, z jednoczesnym wprowadzeniem leków uspokajających z innych grup oraz psychoterapii.
Bibliografia
- Salvà, Pau, and Joan Costa. “Clinical pharmacokinetics and pharmacodynamics of zolpidem.” Clinical pharmacokinetics 29.3 (1995): 142-153.
- Liappas, I. A., et al. “Zolpidem dependence case series: possible neurobiological mechanisms and clinical management.” Journal of psychopharmacology 17.1 (2003): 131-135.
- Victorri-Vigneau, Caroline, et al. “An update on zolpidem abuse and dependence.” Journal of addictive diseases 33.1 (2014): 15-23.
